01. 15 oktober 2008

Beste Michail Borisovitsj!

Ik kreeg de gelegenheid om met u in contact te komen, en daar ben ik erg blij om. Mijn familiegeschiedenis is van die aard dat mijn opa in totaal meer dan twintig jaar in de gevangenis zat, en dat vrienden van de generatie van de jaren zestig ook hun bijdrage hebben geleverd aan deze ketel. Het is trouwens een zeer belangrijk onderwerp voor de Russische literatuur - zo belangrijk dat ik vorige maand nog zelfs het voorwoord schreef van het boek По тюрьмам - Po tjoermam [Door de gevangenissen] van Edward Limonov [2] - een zeer veelzijdig en moeilijk te aanvaarden persoon. Ik ben nu zelfs de roman Misdaad en straf - een geschiedenis van gevangenissen, soorten straffen, enzovoort - voor kinderen aan het herzien. Ik zou daar graag met u over praten mochten we ooit de kans krijgen om elkaar te ontmoeten - iets wat ik echt zou willen. U weet immers dat er twee invalshoeken bestaan: Solzjenitsyn [3] is van mening dat de ervaring van de gevangenis een persoon harder maakt, en dus zeer waardevol is op zichzelf, terwijl een andere, minder fortuinlijke gevangene, Varlam Sjalamov [4], van mening is dat de ervaring van de gevangenis in normale het menselijk leven onbruikbaar is, en niet van geen enkel nut is buiten de gevangenis.

In de laatste jaren van zijn leven stond ik op vriendschappelijke voet met Joelij Daniel [5] en, hoewel hij niet wil praten over deze periode, heb ik toch de indruk dat het voor hem een zeer belangrijke test was. Het was geen lege plek vppr hem, hoewel het ook geen frontlijn ervaring was. Maar in ieder geval is voor u de tijd is nog niet gekomen om te mijmeren over het verleden, vandaag is uw echte leven. Hoe bent u in staat om daarmee om te gaan? Heeft u het gevoel dat u in een slechte droom bent terechtgekomen? Ik zou graag willen weten hoe uw waardensysteem is veranderd: welke dingen die in vrijheid belangrijk leken hebben hun zin verloren in het kamp? Hebben er zich innerlijke verschuivingen voorgedaan, een soort van onverwachte ervaringen?

Deze brief is - vergeef mij! - een proefballon: u bent immers iemand waarover mensen voortdurend praten en die ze zich herinneren. Voor sommigen bent u een voorvechter en een scherpzinnige politieke figuur, voor anderen bent u een boeman, maar hoe dan ook, uw situatie wordt eindeloos besproken, en de belangstelling voor u vervaagt niet. Anna Achmatova [6] zei over Brodsky [7] in haar tijd, toen ze hem verbanden: - “Ze zijn een biografie voor onze roodkop aan het maken”. Ze zijn voor u ook echt een biografie aan het maken, en ik zou graag in staat zijn om hierover in de verleden tijd te spreken. Dit is ook een van de redenen waarom ik u zou willen ontmoeten en om met u te praten.

Met respect,

Ljoedmila Oelitskaja


Noten

[2] Edward Limonov (°1943) is een Frans burger en Russisch schrijver. Hij is een dissident tegenstander van Vladimir Poetin en een politieke bondgenoot van Garry Kasparov, als leider van Kasparov’s politieke beweging Другая Россия - Drugaja Rossija [Een Ander Rusland]. De politieke wetenschapper en Russisch expert Stephen Shenfield (Brown University) beschouwt hem als een fascist.

[3] Aleksandr Solzjenitsyn (1918-2008) was een Russisch schrijver die in de jaren 70 van de twintigste eeuw als dissident stond aangeschreven. Hij werd gerehabiliteerd en kreeg in 2007 zelfs de Staatsprijs van de Russische Federatie, die hem wegens zijn zwakke gezondheid thuis persoonlijk werd overhandigd door de toenmalige Russische president Vladimir Poetin, een ex-officier van de KGB, de organisatie die hem het leven zo zuur had gemaakt.

[4] Varlam Sjalamov (1907-1982) was een Russische schrijver, journalist en dichter die de Goelag overleefde.

[5] Joelij Daniel (1925-1988) was een dissident Sovjet-schrijver, dichter, vertaler, politieke gevangene en overlevende van de Goelag. Hij schreef regelmatig onder de pseudoniemen Nikolaj Arzjak (Николай Аржак) en J. Petrov (Ю. Петров).

[6] Anna Achmatova (1889-1966) was een modernistische dichteres en een van de meest spraakmakende vrouwelijke auteurs in de Russische literatuur.

[7] Jozef Brodsky (1940-1996) was een Sovjet-Russisch-Amerikaanse dichter, essayist, en Nobelprijswinnaar voor de Literatuur. In 1963 werd hij gearresteerd en in 1964 veroordeeld voor sociaal parasitisme door de Sovjet-autoriteiten. Hij werd verbannen uit de Sovjet-Unie in 1972 en verhuisde naar de Verenigde Staten, waar hij werd genaturaliseerd in 1977.