maandag 27 september 2010

06. 5 juni 2009

Geachte Ljoedmila Jevgenjevna,

Ik was erg blij met uw antwoord, het was voor mij een verdiende klap om te ontwaken.

Mijn ouders hebben er specaal voor gezorgd dat ik geen “witte raaf” zou worden in die samenleving. Nu begrijp ik dat, toen niet. Bovendien heb ik noch op school noch op het instituut “witte raven” gezien. De school was in de proletarische rand, het instituut was ook extreem “proletarisch” - 70% toegelaten uit fabrieken. [28] We hadden helemaal geen dissidenten. In het instituut was meer in het bijzonder een op defensie georiënteerd departement, en als je uitsloten werd van de Komsomol, dan werd je ook automatisch ontslagen uit het departement. Bovendien vonden wij dat eerlijk.

Als secretaris van het Komsomol comité van het departement heb ik geweigerd om zij die uit het instituut werden ontslagen ook uit te sluiten van de Komsomol, omdat ik vond dat niet elk lid van de Komsomol per se bekwaam was om te studeren. Maar het omgekeerde leek mij in een op defensie gericht departement volkomen eerlijk. Tenslotte moeten we, indien nodig, zelfs in vredestijd ons leven geven voor het moederland, en hoe kan je zoiets vragen van iemand die geen lid is van de Komsomol of die geen communist is? Dat is geen grap, ik overdrijf niet. Dat is precies hoe ik dacht.

Ik las Een dag in het leven van Ivan Denisovitsj [29] . Ik was geschokt, ik verachtte Stalin omdat hij de Partij had bezoedeld in het belang van de cultus van zijn eigen persoonlijkheid. Op Brezjnev [30] en Tsjernenko [31] reageerde ik met humor en minachting, zij waren gerontocraten, ze schaadden de Partij. Andropov [32] respecteerde ik, ondanks de “plaatselijke excessen”. Vindt u dat grappig? Ik zou willen lachen. Het werkt niet.

Toen ik stage deed, zat ik niet in de bibliotheek van de fabriek, maar was ik trimethylenetrinitramine (een springstof) aan het scheppen met een schop, ik werkte aan een automatische gietpers (ooit heb ik bijna mijzelf en een vriend naar de andere wereld geholpen door mijn eigen fout). We gingen naar vrijwilligerskampen, [33] ze gaven mij de rang van sergeant en ik werd benoemd tot plaatsvervangend commandant voor politieke zaken, maar ik vroeg opnieuw om naar een fabriek te worden gestuurd en om oude munitie te ontmantelen. Wij zijn tenslotte Komsomol leden; we worden geacht om naar de meest gevaarlijke sectoren te gaan. En ik ontmantelde ze onder de verbijsterde blikken van de bevelvoerende officieren van onze militaire afdeling.

Ik wil je nog eens doen lachen: Ik begreep hun verbijstering niet, en zij vertelden mij niets.

Terwijl we het er nu toch over hebben, ik voerde stoutmoedige twistgesprekken met de secretaris van het partijbureau. Ik voelde zelfs geen enkele vrees. Wij konden naar het Komsomol comité gaan - een 20-tal vrouwen uit fabrieken en twee of drie mannen - hij en ik begonnen dan te redetwisten, en het comité stemde dan voor mij, bijna 100%. De partorg [34] (de baas van de secretaris van het partijbureau) bekloeg zich dan bij de rector - Jagodin. Die meisjes schrijven mij overigens nog steeds. Een ervan is mijn eerste vrouw, een andere is al 20 jaar mijn huidige vrouw. Het is waar, het zijn niet alleen zij die mij schrijven, anderen doen dat ook; zelfs de partorg Ljoeba Strelnikova schreef mij.

Denk nu niet aan slechte dingen. In die zin was ik een erg fatsoenlijke jongeman. Grapje.

Nu, wat betreft het beeld van een buitenlandse vijand, dat was zeer acuut, net als de perceptie van het behoren tot de “grote negen” - de groep van de sector van de defensie-industrie.

Terwijl we hierover bezig zijn, toen ik nog een adviseur van Silajev [35] was, nam ik deel aan de laatste bijeenkomst van het VPK (het militair-industrieel comité), dat waren de “grote negen”, samen met het ministerie van Defensie. Maar dat is een apart onderwerp.

Ik heb nooit de secretaris voor defensie Baklanov [36] gekend, maar later, na 1991, heb ik hem voor mij laten werken vanuit een vorm van solidariteit. Jeltsin wist dat, maar heeft mij daar nooit over aangesproken.

En in 1996 weigerden de mensen van defensie om Jeltsin geld te geven (als een lening aan de regering, zoiets was mogelijk toen!), maar toen ik het hen vroeg gaven ze het mij, op basis van niet meer dan een handdruk. Hoewel ze daarmee hun kop riskeerden. Het was ten dele met dat geld dat ik Yukos heb gekocht, daarna heb ik het teruggegeven. Ze wisten waarvoor ik het ging gebruiken. Sommigen van mijn kennissen, die ik als goede mensen beschouw, werden lid van het Centraal Comité van de Communistische Partij van de Russische Federatie, sommigen steunden de GKTP [37] (zoals onder meer Baklanov en Loekjanov [38], wiens dochter nu mijn advocaat is).

Wat ik bedoel, Ljoedmila Jevgenjevna, is dat de mensen aan die kant van de barricade helemaal niet een-dimensionaal waren. Ze konden “onverzettelijk” zijn in één ding en doodeerlijk in een ander.

Ik was, net als zij, een soldaat in een virtuele oorlog die ik niet zelf had gemaakt. Maar we waren eerlijke soldaten. We verdedigden datgene wat we als de waarheid beschouwden.

Ik ga u nog iets meer riskants vertellen. Wij namen de samenwerking met de KGB zeer serieus. "Wij" - dit zijn de defensie-mensen. Zij werkten voor ons en tegelijkertijd waakten ze over ons, niet zozeer vanuit het oogpunt van “politiek bewustzijn”, maar veeleer vanuit het oogpunt van fysieke veiligheid, contraspionage, enzovoort. Ze waren zeer ernstig en hooggekwalificeerde specialisten. Sommigen van hen waren betrokken bij clandestiene operaties in de Grote Patriottische Oorlog [39]. Hun lessen waren zeer nuttig voor mij in de gevangenis, want zij wisten alles van gevangenissen, concentratiekampen en zindans [40]. Zij waren er blij mee dat iemand hun ervaring nodig had. Erg nodig, zoals bleek!

Anderen waren “NKVD-ers” [41]. Zij werden helemaal niet gerespecteerd, ze werden gemeden, zowel door ons als door de specialisten over wie ik sprak.

Geen van hen (de specialisten) heeft mij overigens ooit om geld gevraagd. Hoewel ik een aantal van hen heb geholpen om werk te vinden na het jaar 1991. Maar hun collega's hebben ons leven gered door te weigeren om het Witte Huis te bestormen. Sommigen ken ik persoonlijk, anderen alleen onrechtstreeks.

Daar heb je het dan: het lot. Daar heb je het dan: de burgeroorlog. Maar daarna vloeide dat alles door elkaar...

Nu over leiderschap en carrièrisme. Ik ben het er niet mee eens dat dit verschillende dingen zijn. Een carrière, in de slechte zin, is het beklimmen van de trappen van de bureaucratische ladder door laarzen te likken en te kruipen. Ja, dat is het pad van de meerderheid van de “succesvolle mensen”. Op die manier had ik tweede secretaris kunnen worden, adjunct-fabrieksdirecteur, afdelingschef en zelfs vice-minister. Maar geen “lijnmanager”, werkplaatsleider of fabrieksdirecteur. Daar plaatsten ze anderen. Leiders. En ze gedoogden hen, want indien carrièristen die jobs uitvoerden zou de hele boel ineenstorten. En ze wilden dat het werkte.

Zowel Jagodin als Jeltsin gedoogden mij als een “lijnmanager”, volkomen “in de geest van de partijtradities”.

Er was ruimte voor een “ander” soort van mensen, net zoals dat in de wetenschap het geval was. Alleen “anders” in een andere betekenis: zij waren politiek orthodox, maar zij waren niet “makkelijk te buigen”.

Wat Boris Nikolajevitsj [Jeltsin] betreft kan ik niet onpartijdig zijn. Ik begrijp al zijn tekortkomingen. Meer dan dat, in 1999 vond ik dat hij moest opstappen. Hoewel ik niet blij was met de kandidatuur van Poetin, en Poetin wist dat.

Maar Boris Nikolajevitsj was een persoonlijkheid. Een monoliet. Een echte Russische tsaar met alle plussen en minnen die daarmee gepaard gaan. Hij deed veel goede dingen, en een heleboel slechte ook. Maar nogmaals, het is niet aan mij om te oordelen.

Had iemand in het algemeen Rusland sterker en beter kunnen veranderen dan hij? Hadden we het gekund zonder een “Thermidor” [42] en een nieuwe stagnatie, zonder een terugkeer van de “kameraden van de organen” [43]? Zonder de oorlog in Tsjetsjenië, zonder de bestorming van het Witte Huis? Zeker wel. Maar we slaagden daar niet in. Niet “hij” - wij allemaal. En welk recht heb ik om te oordelen?

Toen we met elkaar kennis maakten was ik 23. En ik wil deze herinneringen voor mijzelf houden. Hij is nu dood, en ik zou die herinneringen liever vasthouden.

In de tijd van Gajdar had ik er geen idee van over hoe het land opnieuw vorm te geven als een geheel, als een historisch gebouw, maar ik had een visie over hoe de economie moest hervormd worden. Ik was een voorstander van het oprichten en nadien privatizeren, niet van kleinere ondernemingen, maar van grote onderzoeks-en industriële complexen van het type Gazprom [44] (niet altijd op zulke grote schaal, maar met een soortgelijke structuur). Wij in de regering noemden dat een actief industriebeleid (niet alleen de oprichting van de bedrijven, maar ook de manier van het bepalen van doelstellingen en het vastleggen van taken en prioriteiten).

Toen mijn ideeën niet “het hof niet behaagden”, ging ik weg, niet zonder hen te waarschuwen dat ik zou gebruik maken van de idiote wetten die zij van plan waren te gaan maken. Inclusief de vouchers die konden worden geruild voor cash. Het moet gezegd worden dat ik vanaf het begin heb opgemerkt dat dit slecht zou eindigen, dat het Tsjechische model beter was (zij werkten met “gesloten fondsen” [45]), maar ik kreeg te horen - zoals altijd - dat ik een duidelijk eigenbelang had. Hoewel het niet duidelijk was wat dit belang was. En ik begon ook niet te redetwisten. Wil je het niet, doe het dan niet.

Maar dan later - en hier kunnen we praten over de grenzen van het toelaatbare - heb ik gebruik gemaakt van de lacunes in de wetgeving en altijd persoonlijk aan de leden van de regering verteld welke mazen ik in de wetgeving had gevonden en hoe ik ze zou gebruiken - of hoe ik ze al aan het gebruiken was.

Ja, dit was mijn kleine wraak, misschien was het de zonde van de ijdelheid. Maar, het moet worden gezegd, ze gedroegen zich fatsoenlijk: ze hebben geprocedeerd, de gaten gevuld met nieuwe wetten en regels, ze waren soms boos, maar ze hebben mij nooit van beschuldigd van vuil spel. Het was een voortdurend steekspel.

Had ik gelijk aan het eind van de rit? Ik weet het niet zeker. Aan de ene kant ben ik er, objectief gezien, in geslaagd om de industrie te doen heropleven. Maar aan de andere kant draaide ik voortdurend rondjes om een overheid die niet echt zo slecht was. Aan de ene kant heb ik natuurlijk al het geld dat ik kon krijgen in de industrie geïnvesteerd. Ik ben er niet mee weggelopen en stond ook anderen niet toe om dat te doen. Maar op hetzelfde moment dacht ik niet echt na over de mensen, over mijn bredere maatschappelijke verantwoordelijkheid, of over de grenzen van mijn team - ook al was het een zeer groot team.

Wat betreft uw vraag over de “brutaliteit” waarmee we ondernemingen overnamen en herverdeelden - dat is eigenlijk wel grappig, echt waar.

Er waren hooguit 20 spelers in de “eredivisie”. Niet meer dan dat. Wat betreft het aantal ondernemingen die betrokken waren bij de “veiling van leningen voor aandelen” [46] - dat waren er 800. In totaal hadden we genoeg geld om er 70 te kopen, zou ik zo zeggen.

Zelf moest ik alles opgeven voor Yukos. Ik maakte eindeloze zakenreizen, ik moest mijn bank laten vallen [47], en ik moest zo ongeveer al mijn eerder verworven bedrijven verkopen of weggeven. Zo was ik bijvoorbeeld voordien de eigenaar van de gehele productie-industrie van bouwmaterialen van Moskou, van een reeks van metaalbedrijven, en van het beruchte Apatit [48].















Yukos
Excuses - we hebben een technische onderbreking


Het was niet om mee te lachen - het was echt hard werken. En ik was niet in het minst geïnteresseerd in de bedrijven van iemand anders. We waren heel zelden in concurrentie met elkaar. Waar we tegen waren was de chaos, de ineenstorting van alles. De criminele bendes lieten ons redelijk met rust, omdat ze geen flauw benul hadden waaruit deze grote machine bestond, of hoe ze er vat konden op krijgen. Er waren schurken, natuurlijk. Er waren ook risico's. Maar de tijd van de “eerste divisie” was behoorlijk vegetarisch vergeleken met de hedendaagse “raiders”.

Toen, bijvoorbeeld, wijlen Volodja Vinogradov (Inkombank) [49] mij in de weg stond in mijn pogingen om VNK [50] over te nemen, en ik hem geld aanbood om zich terug te trekken, en hij dat weigerde, kreeg ik hem klein met de som van de waarborgdekking op de veiling. Wat mij natuurlijk handenvol geld heeft gekost.

En dit was de gebruikelijke werkwijze: we gebruikten PR-campagnes, we hebben gelobbyd, wij strooiden geld rond. Maar de politie was er niet bij betrokken, en de criminele onderwereld ook niet. Had iemand dat gedaan, dan zouden de mensen niet langer met hem omgaan, om redenen van de eigen veiligheid. En ze zouden zeer snel worden vervangen.

Het is precies om deze reden dat alle inspanningen van de algemene openbare aanklager in de afgelopen jaren niet hebben geleid tot overtuigende resultaten.

In de “eredivisie”, ten minste tot er burgers met een “gerechtelijk verleden” toetraden, lag de grens daar waar ze kon worden verdedigd in een arbitragehof (misschien niet een volledig onafhankelijke rechtbank, maar toch ook geen volledig gecontroleerde, zoals de rechtbank van Basmannij [51] vandaag). Er bestond ook een grens voor het niveau van aanvaardbare ondersteuning van de kant van de ambtenaren, die uw kant konden kiezen voor hun eigen egoïstische redenen. Maar ze wisten dat ze hun standpunt serieus zouden moeten verdedigen voor de premier, voor de president en - het ergste van allemaal - voor de media!

Dat wil zeggen, het huidige niveau van “schofterigheid”, wanneer mensen zich volledig onverantwoordelijk voelen in de juiste “politieke positie” - nee, dat niveau konden wij ons moeilijk voorstellen.

Ik had Fazloetdinov ontslagen, een leidinggevende van een NGDU [52] die zijn ontslag aanvocht, en daarvoor helemaal tot in het HG RF [53] ging. Hij won zijn zaak en hij kreeg van mij een ontslagvergoeding van 40 duizend dollar (een hoop geld in die tijd). Mijn juridisch departement, dat goed wist wat een verlies kon betekenen, kon niets doen.

Toen Rosneft ons bedrijf had ingepikt, probeerde hij het daar, maar zij pakten hem bij zijn nekvel en gooiden hem uit de rechtbank. Hij kwam uithuilen bij mijn advocaat, die zijn zaak ter harte heeft genomen.

Neen, het zoeken naar mazen in de wet en het benutten ervan - meer stonden we onszelf niet toe. En kregen we onze voldoening door aan de overheid te laten zien welke fouten ze had gemaakt in de wetgeving.

Ik moet zeggen dat het vooral de crisis van 1998 [54] was die geleid heeft tot de verandering in mijn houding ten opzichte van de samenleving en het bedrijfsleven. Voor die tijd zag ik zakendoen als een spel, en alleen dat. Je moet winnen, je wilt winnen, maar verliezen is geen probleem. Honderdduizenden mensen kwamen elke ochtend werken om met mij het spel te spelen voor een tijdje, en s’ avonds gingen ze naar huis, naar hun eigen leven waarmee ik geen enkele binding had.

Dit is zeer vereenvoudigd, natuurlijk. Ik heb ook problemen gehad vóór 1998, maar dat waren problemen waarvoor ik niet persoonlijk verantwoordelijk was: zo waren de dingen toen ik op het toneel verscheen.

Het jaar 1998 dus. Aanvankelijk was het een plezier - we zullen overleven! Toen werd het augustus. Het was een catastrofe. De prijs van de olie was 8 dollar per vat, en de productiekosten liepen op tot 12 dollar. Er was geen geld om schulden af te lossen, en er was geen geld voor salarissen. Mensen hadden echt niets te eten en ik was persoonlijk verantwoordelijk. Niemand in het land kocht nog olie en de uitvoer werd geblokkeerd. Niemand betaalde zijn rekeningen. Banken aan wie we geld schuldig waren dreigden om onze rekeningen in het buitenland te blokkeren. In Rusland voerden de banken geen enkele betaling uit. Berezovskij [55] gaf me een lening tegen 80% rente per jaar in harde valuta!

Je komt aan op de “wacht” [56] - de mensen schreeuwen niet, zij staken niet - zij begrijpen. Ze zijn vallen om door gebrek aan voedsel. Vooral jonge mensen die niet beschikken over een eigen boerderij [57] of kleine kinderen hebben. En de ziekenhuizen, ... We hadden de gewoonte om medicijnen voor de behandeling van onze medewerkers te kopen en te verzenden, maar nu was er geen geld meer. Het voornaamste was het begrip op de gezichten. Mensen die gewoon zeiden: "We hadden toch niets goeds verwacht. Bedankt om naar hier te komen en om met ons te praten. We slaan er ons wel doorheen...” Er waren helemaal geen stakingen na augustus 1998.

Als een gevolg daarvan begonnen mijn leefregels te veranderen nadat we de crisis waren doorgekomen. Ik kon niet langer gewoon “een directeur” zijn. In het jaar 2000 hebben we Open Rusland opgericht [58].

Nog één ding over mijn houding ten opzichte van de wet. Ik heb nooit gedacht, en ik ben nog steeds niet van die mening, dat het feit dat “iedereen de wet overtreedt” een rechtvaardiging is. Als je de wet breekt, dan moet je een antwoord vinden. Mijn standpunt is heel anders: onze wetgeving (zoals de wetgeving van elk ander land, in feite) heeft veel “witte vlekken”, gebieden die open staan voor verschillende interpretaties en die door de rechtbanken worden behandeld (in het bijzonder het Hooggerechtshof). De excessen, of om het beleefd te zeggen, de “selectieve toepassing van de wet” die we zagen in de Yukos-zaak, waren te wijten aan de aparte en bijzondere interpretatie van de wet die voor ons gebruikt werd. Een interpretatie die niet mag of kan worden toegepast voor andere rechtzoekenden.

Ik ben van mening dat, over het geheel, onze wetten normaal zijn, niet beter of niet slechter dan in andere landen, maar de toepassing van de wet en de rechters zijn een ramp.

Nu over de ideeën en waarden van mijn jeugd.

- “Het land is een belegerde vesting, dus moet alles gaan naar de versterking van onze defensiecapaciteit, we zijn omringd door vijanden.” Dit is gedaan, natuurlijk, het is vervangen door een begrip voor de belangen van naties en volkeren, die niet altijd (op zijn zachtst gezegd) samenvallen met de belangen van de staat en de elite. Tegelijk - u zult lachen – is het Russisch patriottisme nog zeer levendig. Het zit er nog steeds in en het zal mij, bijvoorbeeld, nog steeds tegenhouden om stoute dingen over mijn land te zeggen, zelfs wanneer ik dat heel er wil.

- De idee van het communisme als een “mooie toekomst” voor iedereen verdween, het gaf een bittere nasmaak aan het bedrog dat werd blootgelegd. Immers, achter de mooie droom bleek een brutaal bureaucratisch totalitarisme verscholen te zitten. Bovendien is er de hele idee van een socialistische staat, die ervoor zorgt dat de samenleving zorgt voor de buitenstaanders (goedschiks of kwaadschiks), dat ieder kind een eerlijke kans in het leven krijgt - die idee overleeft. Maar het was pas na de crisis van 1998, dat het een extra steunpilaar werd. Voordien was er wrok, en de wil om te bewijzen: “ik kan het”...

- Het duurde een lange tijd voor ik het belang van menselijke waarden begon te begrijpen. Ik denk dat ik in opstand kwam net wanneer zij doordrukten. Dat was in 2001 - NTV, en de opstand die “op de knieën” werd gedwongen. Maar toen rees de vraag in de RSPP [59] wat komt eerst - eigendom of vrijheid van meningsuiting? Immers, de schulden van NTV aan Gazprom waren reëel. Op dat moment kwam ik tot de conclusie dat het ene niet kan bestaan zonder het andere, en ik gaf NTV 200 miljoen dollar. Wat vervolgens werd gebruikt als een aanklacht tegen mij.

Ik ben geen revolutionair. En als ze NTV hadden gered, dan had ik waarschijnlijk minder aandachtif de gebeurtenissen gevolgd. Ik zou wellicht geen haast hebben gehad om er bovenuit te steken, ik zou de politiek hebben gelaten aan meer actieve “kameraden”. Dat deed ik vroeger altijd, overigens. Maar nu kon dat niet meer. Ik voelde een wurggreep om de hals.

Vanuit dat perspectief is de gevangenis iets meer concreet, minder drukkend. Hoewel het natuurlijk, op alle andere vlakken, absoluut geen pretje is.

Natuurlijk was dit resultaat niet wat ik had gepland. Maar ik was in een hoek gedrukt, en van daaruit was er geen andere fatsoenlijke uitweg. Een wijs man zou waarschijnlijk een dergelijk alternatief hebben kunnen voorkomen.

Wat betreft het “culturele antropologie”-project ben ik er niet van overtuigd de beste expert te zijn in termen van geld. Ik zal erover nadenken. Of nee, als ik mag, laat mijn advocaten eens een kijkje nemen naar de referenties.

Nogmaals hartelijk dank voor uw brief.

M.


Noten

[28] "Toegelaten uit fabrieken" - industrie-arbeiders werden door hun werkgever naar het Instituut gestuurd om hoger onderwijs krijgen; de toelatingseisen voor deze studenten waren minder streng dan voor de nieuwe afgestudeerden van de middelbare school.

[29] "Een dag uit het leven van Ivan Denisovitsj" - een roman geschreven door Aleksandr Solzjenitsyn, voor het eerst gepubliceerd in november 1962 in het literaire Sovjet-tijdschrift Novij Mir (Nieuwe Wereld). Het verhaal speelt zich af in een Sovjet-werkkamp in de jaren ‘50, en beschrijft een dag van een gewone gevangene, Ivan Denisovitsj Sjoechov. De publicatie was een buitengewone gebeurtenis in de literaire geschiedenis van de Sovjet-Unie - nog nooit eerder was een getuigenis van de stalinistische repressie openlijk verspreid.

[30] Leonid Brezjnev (1906-1982) - een Sovjet politicus en de vierde secretaris-generaal van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie. Hij leidde de Sovjet-Unie van 1964 tot aan zijn dood in 1982.

[31] Konstantin Tsjernenko (1911-1985) - een Sovjet politicus en de zesde secretaris-generaal van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie. Hij leidde de Sovjet-Unie van 1984, tot aan zijn dood in 1985.

[32] Joeri Andropov (1914-1984) - een Sovjet politicus en de vijfde secretaris-generaal van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie. Hij leidde de Sovjet-Unie van 1982 tot aan zijn dood in 1984. Andropov was persoonlijk geobsedeerd door “de vernietiging van dissidentie in al haar vormen”. De wrede onderdrukking van dissidenten bevatte onder meer plannen om de danser Rudolf Noerejev te verminken.

[33] Vrijwilligerskampen zijn militaire trainingskampen voor reserve-officieren.

[34] "partorg" is de afkorting van partij organisator, een persoon aangewezen door het Centraal Comite van de Communistische Partij om op belangrijke plaatsen te werken: grote fabrieken, bouwplaatsen, kolchozen, instellingen, enz. De positie werd geïntroduceerd in 1933. De taken van een partorg bestonden uit politieke werkzaamheden en het toezicht op de uitvoering van plannen in de productie, inkoop, enz.

[35] Ivan Silajev (°1930) - een Russisch politicus. Hij was Eerste Minister van Rusland van 15 juni 1990 tot 26 september 1991 en ook de laatste Eerste Minister van de Sovjet-Unie van 6 september 1991 tot 25 december 1991.

[36] Oleg Baklanov (°1932) - een Sovjet politicus, hoge ambtenaar in regering en industrie. Van 1988 tot 1991 was hij lid van het Centraal Comité van de Communistische Partij, verantwoordelijk voor defensie. Nu is hij wetenschapper en zakenman.

[37] GKTP - Staatscomité voor Dringende Zaken, een groep van acht hoge ambtenaren binnen de Sovjet-regering, de communistische partij en de KGB. Zij waren de leiders van de kortstondige "putch" die Gorbatsjov probeerde af te zetten en het oude systeem opnieuw probeerde in te voeren in augustus 1991; hun falen versneldede ineenstorting van de Sovjet-Unie.

[38] Anatolij Loekjanov (°1930) - een Russisch communistisch politicus en voorzitter van Opperste Sovjet van de USSR van 15 maart 1990 tot 22 augustus 1991. Hij was een van de oprichters van de Communistische Partij van de Russische Federatie in 1993, en werd door de leider daarvan, Gennadij Zjoeganov, beschreven als de "Deng Xiao Ping" van de partij.

[39] De term "Grote Patriottische Oorlog" wordt gebruikt in Rusland en enkele andere staten van de voormalige Sovjet-Unie om een deel van de Tweede Wereldoorlog te beschrijven, met name de strijd tegen nazi-Duitsland en zijn bondgenoten aan het Oostelijk Front, van 22 juni 1941 tot 9 mei1945.

[40] Een zindan is een traditionele ondergrondse kerker in een Centraal-Aziatische gevangenis.

[41] De NKVD was de geheime politie van de Sovjet-Unie die rechtstreeks de macht van de Sovjets uitvoerde, met inbegrip van politieke repressie, tijdens het tijdperk van Stalin - de voorloper van de KGB.

[42] Thermidor - De Thermidorse reactie was de naam van een muiterij op 9 Thermidor van het jaar II (27 juli 1794) tegen de excessen van het regime van de Robespierre in Frankrijk. Leon Trotskij noemde de opkomst van Stalin en de opkomst van de postrevolutionaire bureaucratie de Sovjet Thermidor.

[43] De term "kameraden van de organen" is een zinspeling op de wijze waarop in de Stalinperiode over de geheime politie werd gesproken. Niemand dierf rechtstreeks de naam van de NKVD uitspreken.

[44] Gazprom - het grootste bedrijf in Rusland en het grootste aardgasbedrijf ter wereld. Het levert aardgas aan veel landen in Europa, met name aan ex-Sovjetstaten en landen in Centraal- en Oost-Europa. De Russische federale overheid verkreeg in 2005 een meerderheidsbelang in het bedrijf. Gazprom heeft ooit geprobeerd om Yukos in handen te krijgen, maar uiteindelijk kon Rosneft de beste stukken van Yukos in handen krijgen.

[45] Gesloten fondsen zijn beleggingsfondsen die tijdelijk of permanent de verkoop van aandelen aan nieuwe klanten opgeschort hebben, meestal omwille van de snelle groei van de activa.

[46] Een "veiling van leningen voor aandelen" was een privatiseringsprogramma dat tegelijk tot doel had om de privatizering te versnellen en de overheid een broodnodige infusie van geld te bezorgen voor haar operationele behoeften. Volgens deze regeling veilde de regering Jeltsin aanzienlijke pakketten aandelen van sommige van haar meest gewaardeerde ondernemingen als onderpand voor bankleningen. In ruil voor de leningen droeg de staat activa over die veel meer waard waren. Indien de overheid de leningen niet kon terugbetalen in september 1996, kreeg de geldschieter de aandelen en kon ze vervolgens doorverkopen, of aandeelhouder worden van de onderneming. De eerste veilingen werden gehouden in het najaar van 1995. In de zomer van 1996 werden grote pakketten aandelen in een aantal van de grootste bedrijven van Rusland overgeheveld naar een klein aantal grote banken. Door deze deals kwamen waardevolle activa van de staat in handen van een paar krachtige, goed aaneengesloten, en rijke financiële groepen.

[47] "De bank" is de Menatep bank - voordat hij de controle zou verwerven over Yukos, gebruikten Chodorkovskij en zijn partners hun internationale connecties om een banklicentie te krijgen en de Bank Menatep op te richten in 1989. Als een van de eerste particuliere banken van Rusland, breidde Menatep zich snel uit, gebruik makend van het geld dat werd bijeengebracht om de succesvolle import-export operaties van Chodorkovskij te financieren.

[48] Apatit - begin juli 2003 werd Platon Lebjedev, een partner van Khodorkovskij en tweede grootste aandeelhouder van Yukos, gearresteerd op verdenking van het illegaal verwerven van een belang in het meststoffenbedrijf Apatit in 1994. De arrestatie werd gevolgd door een onderzoek naar de belastingaangifte ingediend door Yukos, en een vertraging van de goedkeuring van de fusie met Sibneft door de antitrust-commissie. Khodorkovskij zelf werd in oktober 2003 gearresteerd, beschuldigd van fraude en belastingontduiking.

[49] Volodja Vinogradov (1955-2008) werd beschouwd als een van de Russische oligarchen, en was voorzitter van Inkombank, een van de grootste banken in de jaren '90 in Rusland. In een geheime deal bood Vinogradov aan Semjon Mogilevitsj, één van de leiders van de georganiseerde misdaad, directe toegang tot het wereldwijde financiële stelsel. Inkombank stortte ineen tijdens de financiële crisis van 1998 op grond van vermoedens van witwassen van geld.

[50] Tomskneft-VNK - toen Yukos deze oliemaatschappij wilde overnemen, verzette het management van VNK zich tegen de overname, en gebruikte daarvoor een techniek die wijdverbreid was in de late jaren ‘90 - het creëren van een fictieve schuld voor het bedrijf. Yukos slaagde er echter toch in om een controlerend belang te verwerven, maar weigerde om de fictieve schuld te betalen. Yukos kocht de resterende aandelen van het bedrijf over van de staat op een veiling - aan een eerlijke marktprijs, zoals de staat later erkende.

[51] Basmannij - de term "Basmannij rechtspraak" verwijst naar de rechtbank van het district Basmannij van de stad Moskou, waar Chodorkovskij werd voorgeleid na zijn arrestatie. Basmannij kreeg een plaats in het lexicon als een beschrijving van een ondergeschikt Russisch justitiële systeem, waar rechters worden ontslagen als ze uitspraken doen die de regering niet welgevallen en waar de rechtsstaat grotendeels afwezig is.

[52] Een NGDU is een onderneming (of een structurele eenheid van een onderneming) die ruwe olie en gas oppompt voor rekening van commerciële bedrijven. De NGDU in kwestie was Yuganskneftegaz. Anfir Fazloetdinov was er adjunct-directeur.

[53] Het HG RF is het Hoog Gerechtshof van de Russische Federatie.

[54] De crisis van 1998 - De Russische financiële crisis, ook wel bekend als de Roebelcrisis, trof Rusland in de zomer van 1998. Op 13 augustus vond er een beurscrash plaats. De koersen daalden met 65 % en de roebel verloor een groot deel van zijn waarde. In paniek namen de Russen massaal hun spaartegoeden op om deze in stabiele buitenlandse valuta om te zetten. Aan het einde van het jaar bedroeg de inflatie 84 % en de prijzen voor voedsel en drank waren gestegen met meer dan 100 %.

[55] Boris Berezovskij (°1946) - een Russische zakenman, wiskundige en lid van de Russische Academie van Wetenschappen, die werd beschuldigd van tal van misdaden in Rusland en bij verstek werd veroordeeld tot meerdere jaren gevangenisstraf. Berezovskij is momenteel een politiek vluchteling in Groot-Brittannië, dat tot nu toe heeft geweigerd in te gaan op de herhaalde verzoeken tot uitlevering aan Rusland.

[56] De term "de wacht" duidt op werknemers in de oliesector die in afgelegen gebieden wonen en werken in roterende wachten van meerdere weken.

[57] Een "boerderij" slaat hier meer op een verzameling van moestuinen, waarvan de oogsten een substantieel deel vormden van het rantsoen van vele Russen tijdens de economische crisis die door Chodorkovskij wordt beschreven.

[58] Open Rusland - een non-profit organisatie, opgericht door Yukos in 2001. De stichting hield zich bezig met de selectie, coördinatie en uitvoering van projecten in onderwijs, cultuur en liefdadigheid. Ze bevorderde ook “het verspreiden van objectieve en waarheidsgetrouwe informatie over de activiteiten van de Russische regering en de openbare instellingen”. In 2006 heeft de rechtbank van het district Basmannij van de stad Moskou beslag gelegd op alle rekeningen van Open Rusland.

[59] De RSPP is de Russische Unie van Industriëlen en Ondernemers.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten